تعریف تغییر رفتار بر اساس مدل ترانس تئوریکی ( فرا نظری)

چگونه تغییر کنیم؟

 

تغییر رفتار خود به یکباره رخ نمی دهد. تغییر زندگی نیازمند صرف  زمان و انرژی است . بیشتر فرایند تغییر اولیه به صورت درونی حادث می شود، وقتی شخص سبک و سنگین می کند که آیا تغییر ارزش صرف زمان و کوشش  را دارد یا خیر . فرایند تغییر با شخصی آغاز می شود که به هر گونه نیاز جهت تغییر ناآگاه است. اگر مشکلی وجود داشته باشد ، این شخص احتمالا آن را نادیده می گیرد یا آن را مهم نمی پندارد. از آنجا که مشکل در طولانی مدت نمی تواند نادیده انگاشته شود، شخص به این فکر می کند که  در مورد آن چه کار می تواند بکند. 

اگر مشکل ادامه یابد ، طرح های معین برای تغییر به کار برده می شود. تغییر انسان ها زمانی رخ می دهد که نیروهای روانی ، فیزیکی و اجتماعی فرد با همدیگر جمع شوند . در این هنگام فرد شروع به مبارزه با مشکل می کند و اقدام به تغییر می نماید. اگر موفق شود ، در حفظ و نگهداری وضعیت جدید تلاش می کند. اما بعضی اوقات افراد به رفتار مشکل دار قبلی بر می گردند . اغلب افراد از کوشش های خود جهت تغییر بازخورد می گیرند و تغییرات بعدی آسان تر می شود.

 

مراحل ترانس تئوریکال تغییر رفتار

 

مدل ترانس تئوریکی ( فرا نظری ) تغییر رفتار نشان می دهد که چگونه اشخاص  به طور موفقیت آمیزی  در زندگیشان تغییرات را به وجود می آورند. این مدل بر اساس تحقیقات پروچاسکا و دایکلمنته ( 1984) می باشد ، کسانی که شماری از ویژگی های مشترک انواع تغییر موفقیت آمیز  در محیط های مختلف را پیداد کردند. آنها دریافتند که تغییر در طول زمان در پنج مرحله مجزا انجام می شود:

پیش تأمل : در این مرحله فرد مشکلات را نمی بیند و یا در انکار است. و هیچ قصدی برای تغییر دادن الگوی رفتار در آینده نزدیک وجود ندارد.

تأمل : در این مرحله  افراد از مشکل خود آگاهند و به فکر غلبه کردن بر آن هستند ، اما هنوز برای ایجاد کردن تغییر احساس تعهد نمی کنند.

آمادگی : افراد می خواهند فورا دست به کار شوند و از تغییرات  رفتاری جزئی خبر می دهند.

عمل : افراد برای تغییر دادن رفتارشان  جهت حل کردن مشکلات ، اقداماتی را انجام می دهند.

نگهداری : افراد برای تحکیم کردن دستاوردهای خود و جلوگیری از برگشت ، تلاش می کنند.

 

10 فرایند تغییر رفتار

 

فرایند های تجربی

 

1. افزایش آگاهی : مراجعان در مورد خودشان و ماهیت رفتارشان آگاهی به دست می آورند. 

2. تسکین عاطفی : مراجعان اغلب در جهت ایجاد تغییرات زمانی انگیزه پیدا می کنند که عواطفشان  به وسیله محرک های درونی و بیرونی تحریک شود.

3. ارزیابی مجدد خود : تشخیص این که چگونه رفتار حاضر با ارزش های شخصی و اهداف زندگی تعارض دارد. از طریق استفاده از این فرایند ، مراجع یک ارزیابی عاطفی  و متفکرانه از رفتار خود به عمل می آورد و خود را در قالب آن نوع شخصی که بعد از تغییر مثبت در خواهد آمد مجسم می کند. 

4. ارزیابی مجدد محیطی : تشخیص اثرات  مخرب رفتار بر دیگران ( برای مثال اعضای خانواده )  و محیط ( برای مثال محل کار). 

5. آزادی اجتماعی : شناخت و ایجاد جانشین هایی در محیط اجتماعی  که تغییر رفتار را تشویق می کند . این فرایند از منابع محیطی استفاده می کند تا تغییرات در رفتار را باعث شود و آنها را حفظ کند.

 

فرایندهای رفتاری 

 

1. کنترل محرک : اجتناب کردن یا تغییر دادن نشانه ها به طوری که احتمال درگیر شدن در رفتار مشکل زا کاهش یابد. برای مثال مراجعانی که مصرف الکل یا دارو را با محیط  ویژه  برای مثال یک کافه تداعی  می کنند اگر از موقعیت های ماشه چکان اجتناب کنند ، کمتر در مصرف مواد درگیر می شوند.

2. شرطی زدایی : جانشینی رفتار های سالم با رفتارهای ناسالم . در موقعیتی دکه برای مراجعان مشکل است نشانه های اغواکننده را تغییر دهند یا از آنها اجتناب کنند، یک استراتژی مؤثر این است که مراجعان پاسخهایشان را به این نشانه ها تغییر دهند. برای مثال انتخاب جانشین های سالم مثل آرامش عضلانی  در یک موقعیت استرس آمیز به جای سوءمصرف مواد .

3. مدیریت تقویت :  پاداش دادن به تغییرات مثبت رفتاری . این می تواند شکل پاداش های واقعی به خود بگیرد یا می تواند صرفا پیامدهای مثبت ناشی از رفتارهایی باشد که از رفتارهای مخربی مثل مصرف الکل یا مواد مخدر جلوگیری می کند. 

4. آزادی خود : باور به توانایی خود در جهت تغییر  و عمل بر اساس این باور با ایجاد تعهد برای تغییر رفتار . 

5. روابط یاری رسان : روابطی که حمایت ، مراقبت ، و پذیرش را برای شخصی که  قصد دارد تغییری را در خود به وجود آورد  فراهم می کند. برای مثال مراجعانی که سوء مصرف مواد داشته اند اغلب احساس بیگانگی و تنهایی می کنند. با درگیر شدن در فرایند درمان ، مراجعان می فهمند که یک سیستم حمایتی دارند و در شناسایی و درمان سوء مصرف مواد خود ، تنها نیستند. 

 

منابع : 

- کتاب  گروه درمانی برای معتادان  نوشته ولاسکوئز ، ماورر ، کروچ ، و  دیکلمنته

- کتاب مشاوره و روان درمانی نوشته جرالد کُری

 

نویسنده : نیره آزادی نقش کارشناس ارشد مشاوره توانبخشی از دانشگاه علامه طباطبایی

ارائه خدمات مشاوره تلفنی و حضوری در حوزه های فردی ، اعتیاد ، ازدواج و خانواده ( تعیین وقت از طریق 09305785683)

 

بیشتر بخوانید:

انواع مواد مخدر و تاثیرات آنها

اعتیاد به مواد مخدر ( انواع مواد مخدر و مضرات آن )