کاتاتونیا ،افسردگی کاتاتونیک ، درمان بیماری کاتاتونیک، علائم کاتاتونیک

 کاتاتونیا چیست؟

 معنی کلمه کاتاتونیک 

کاتاتونیا ( کاتاتونیک )به دوره هایی از بی حرکتی فیزیکی گفته می شود. کاتاتونیا یک حالت و وضعیتی روانی-حرکتی در فرد است که در آن به محرک‌های خارجی واکنش نشان نمی‌دهد، در حالی که بیدار است قادر نیست اندام‌های خود را به طور طبیعی تکان دهد. اصطلاحا مانند مجسمه می‌مانند و ممکن است ساعت‌ها در یک وضعیت ثابت قرار بگیرند.

کاتاتونیا عارضه ای است که در آن فرد بی حرکت می ماند ، انگار که بدنش خشک شده است ، یا منگ است ، یا اینکه فعالیت ها و حرکات بدنی او به شدت زیاد است بدون آنکه این حرکات هدفی داشته باشند یا محرک هایی بیرونی آنها را به فعالیت درآورده باشند.

کاتاتونیا می تواند در زمینه چندین اختلال روانی روی دهد از جمله : اختلال افسردگی اساسی ، اختلال دو قطبی ، اسکیزوفرنی و سایر اختلالات سایکوتیک ، اختلالات عصبی -رشدی ، اختلال استرس پس از سانحه ، سوء مصرف دارو یا مواد.

افسردگی کاتاتونیک : زمانی اتفاق می افتد که عارضه و حالات کاتانونیک همزمان با افسردگی اتفاق می افتند.

 

 انواع کاتاتونیا 

•  کاتاتونیا همراه با اختلال روانی دیگر مانند افسردگی ،  اختلال دوقطبی ، اسکیزوفرنی و ...

•  کاتاتونیا به علت وضعیت پزشکی (بیماری­ های جسمانی مثل کمبود فولیت مغزی، اختلالات خودایمنی )

•  کاتاتونیا نوع نامشخص

 Catatonia نامشخص تمام مواردی است که در آن هیچ اختلالی روانی، عاطفی یا پزشکی وجود ندارد که   قابل تشخیص باشد.

 علائم کاتاتونیک 

dsm-5 اسپسیفایر کاتاتونیا را مطرح می کند که علاوه بر اختلالات دو قطبی و افسردگی در بعضی اختلالات روانی نیز مشاهده می شود. برای تشخیص این عارضه وجود حداقل سه ویژگی از ویژگی های زیر لازم است :

کاتالپسی : زمانی است که بدن فرد کاملا خشک و بی حرکت می شود . اکثر اوقات بیماران در حالت نشسته یا سر پا می مانند و بسیار کم حرکت می کنند. مثلا در پدیده ای به نام بالش پسیکولوژیک ( psychological pillow ) ، فرد روی زمین خالی بدون بالش دراز می کشد اما سر و شلنه هایش اندکی بالاتر می مانند انگار که روی یک بالش نامرئی قرار دارند، و او در مقابل هر گونه تلاش برای پایین آوردن سرش مقاومت می کند.

انعطاف مومی شکل چیست

 انعطاف پذیری مومی : بدن فرد بی حرکت می ماند اما اگر روانشناس، مثلا دست فرد را تکان دهد، دست در حالت جدید بدون حرکت خواهد ماند. روانشناس در ابتدا با یک مقاومت مواجه می شود ، اما این مقاومت خیلی زود جای خود را به یک آزاد شدن آهسته می دهد. انگار که روانشناس می خواهد یک شمع گرم را نرم کند.

استوپر : ( منگی ، نیمه کما ) حالتی است که در آن فرد مات و مبهوت است و نمی تواند به طور شفاف فکر کند، بشنود، یا حرف بزند. 

نگاتیویسم : مشخصه اصلی آن مقاومت دایم بدون دلیل آشکار یا منطقی، در مقابل انجام دادن کارهای خود یا دستورات دیگران است. مثلا مقاومت در برابر روانشناس که می خواهد بازوی او را حرکت دهد ، یا مقاومت در مقابل تلاش پرستاران برای لباس پوشاندن ، استحمام کردن ، یا غذا خوردن .

میوتیسم : زمانی است که فرد بیدار و هشیار به نظر می رسد و ظاهرا حواسش جمع و سر جایش است ، اما ساکت و به طور خشک و انعطاف ناپذیر بی حرکت است .

پوسچرینگ : گرفتن یک ژست بر خلاف نیروی جاذبه زمین ، به طور خودجوش و سعی در حفظ آن.

مانریسم : در پیش گرفتن رفتارهایی شبیه رفتارهای عادی، اما به صورت عجیب و غریب ، خنده دار ، و در مواردی خاص.  برای مثال راه رفتن روی نوک پاها ، ریتم گرفت با انگشتان ، دایم به قسمتی از بدن خود یا به اشیا دست کشیدن ، اخم کردن ، خیس کردن لب ها ، شکلک در آوردن ، چشم ها را ریز یا درشت کردن.

حرکات کلیشه ای : حرکات تکراری ، با فراوانی غیر عادی ،و بدون هدف یا فایده خاص. مثلا فرد دستش را به طور دایم به حالت بای بای کردن تکان می دهد یا دایم سرش را به دیوار می کوبد.

پر تحرکی بدون قرار گرفتن تحت تأثیر محرک های بیرونی

شکلک در آوردن

اکولالیا : فرد حرفهای دیگران را بلافاصله یا با تأخیر تقلید می کند.

اکوپراکسیا : فرد حرکات دیگران را بلافاصله یا با تأخیر تقلید می کند.

 

علل کاتاتونی چیست؟

در حالی که مشخص نیست دقیقا چه چیزی باعث کاتاتونیا می شود، تعدادی از نظریه ها مطرح شده اند، از جمله:

• کمبود اسید گاما آمینو بوتیریک GABA 
• اختلال در تنظیم گلوتامات
• اختلال در تنظیم دوپامین
• اختلالات متابولیسم در تالاموس و لوب های پیشانی

درمان بیماری کاتاتونیک

درمان پزشکی ممکن است برای هر کسی که کاتاتونیک دارد متفاوت باشد، بسته به شرایط همراه . 

بنزودیازپینها و درمان الکتروشوک ECT)) ، دو روش اصلی برای درمان کاتاتونیا هستند :

 

• بنزودیازپین ها - بنزودیازپین ها اولین انتخاب برای درمان کاتاتونی هستند. آنها با افزایش اثرات انتقال دهنده عصبی GABA کار می کنند. این نوع دارو همچنین قادر است به سرعت از عوارض جانبی مانند اضطراب، بی خوابی، آشفتگی و اسپاسم عضلانی بکاهد . حدود 70 درصد افراد مبتلا به کاتاتونیا با بنزودیازپین به نام لورازپام خوب عمل می کنند.
• درمان الکتروشوک - ECT بهترین درمان برای catatonia است. برای حدود 85 درصد از بیماران کار می کند. بنزودیازپین ها معمولا برای اولین بار مورد آزمایش قرار می گیرند. دو درمان ممکن است ترکیب شوند.

داروهای ضد افسردگی، ریلکس کننده های عضلانی و داروهای ضد روان پریشی نیز البته با احتیاط  شدید ، معمولا برای درمان کاتاتونی استفاده می شوند. تشخیص سریع و درمان در ابتدای حالت کاتاتونیک برای بهترین نتایج ضروری است.

 

 

منابع :

کتاب چکیده روانپزشکی بالینی تالیف بنیامین سادوک ، و ویرجینیا سادوک

کتاب آسیب شناسی روانی بر اساس dsm-5 تالیف دکتر مهدی گنجی