ویژگی های یک مقاله علمی پژوهشی معتبر
به نام خدا
ویژگی های یک مقاله معتبر
مقدمه
به منظور موفقیت در انتشار مقاله های علمی – پژوهشی علاوه بر اینکه مؤلف مقاله باید در موضوع مورد مطالعه از تخصص کافی برخوردار باشد ، لازم است با اصول و قواعد مقاله نویسی و نگارش آشنایی کامل داشته باشد. نوشته حاضر با هدف معرفی مهمترین عناصر تشکیل دهنده مقالات علمی ، به اجزایی اشاره دارد که در بیشتر رشته های علمی عمومیت دارند و توجه به آنها در موفقیت مقالات نقش به سزایی ایفا می کند. علی رغم تفاوت های جزئی در ساختار برخی از مقالات ،مشاهده شده که اکثر مقالات علمی – پژوهشی ساختار مشابهی دارند که در ذیل بیست عنصر ساختاری مقاله به همراه مؤلفه های مؤثر در ارزیابی آنها ذکر می شود :
در نوشتن مقاله چه نکاتی باید رعایت شود
1-اصالت موضوع : یکی از ملاک های مهم در امتیاز دهی به یک مقاله اصالت موضوع است. یعنی موضوع مقاله باید جدید باشد. در اینجا مواردی اشاره می کنیم که هر یک از آنها می باید بیانگر اصالت موضوع مقاله باشد :
الف) تحقیق برای نخستین بار در دنیا یا در کشور انجام گرفته باشد
ب) موضوع مقاله بیانگر ایده ای نو باشد و سهمی در دانش افزایی در حیطه مورد مطالعه داشته باشد.
ج) تحلیل و نتیجه گیری از ایده ها و نظرات دیگران از زوایای جدید صورت گیرد.
د) محقق از روش خلاقانه و ابداعی در تحقیق استفاده کند.
ه) کار محقق استمرار و ادامه کار اصیل دیگری باشد و با این کار زمینه فعالیت گسترده را برای آیندگان فراهم سازد.
2-عنوان : نخستین بخش هر مقاله که توسط خوانندگان دیده می شود عنوان است. معمولا نیز نخستین قضاوت خواننده درباره محتوای مقاله از مطالعه عنوان حاصل می شود. عنوان مقاله که در واقع هویت مقاله و هدف آن ر ا به نمایش می گذارد ، باید روشن ، گویا ، جامع ، مانع و تاحد ممکن مختصر باشد. ( فتوحی ، 1385 ، ص 125 . موحد ، 1387 ،ص 53 و چهرئی ، 1386 ،ص 5)
در ارزیابی عنوان مقاله سؤالات زیر مطرح می شوند :
الف) آیا عنوان مقاله منعکس کننده محتوای آن می باشد ؟
ب) آیا عنوان مقاله حاوی کلیدواژه های مهم بوده و امکان جستجوی عنوان براساس کلید واژه ها وجود دارد ؟
ج) آیا عناون مقاله گویا و روشن بوده و نکته مبهمی در آن وجود ندارد؟
د) آیا در عنوان از به کار بردن کلمات غیر ضروری و اضافی پرهیز شده است ؟
3-چکیده : چکیده باید حاوی مهمترین موارد مطرح شده در متن اصلی مقاله باشد. ویژگی های زیر در ارزیابی مقاله مورد توجه قرار می گیرند :
الف) چکیده تصویر روشنی از محتوای مقاله ترسیم کند.
ب) اجزای چکیده با ساختار مقاله اصلی هماهنگی داشته باشد.
ج) چکیده به خواننده در تصمیم گیری برای مطالعه متن کامل کمک کند.
د) چکیده حاوی متنی منسجم باشد.
4-کلید واژه ها : برای انتخاب کلید واژه ها لازم است ترکیبی از واژگان عمومی و اختصاصی که بیشترین و نزدیکترین رابطه معنایی را با محتوای مقاله دارند ، انتخاب کنیم. انتخاب کلید واژه مناسب در مقاله احتمال بازیابی بیشتر مقاله را توسط دیگران در آینده افزایش می دهد و در نتیجه به دریافت استناد بیشتر به مقاله کمک می کند. (فتوحی ،1385،ص 129). نکته مهم این است که کلید واژه های انتخاب شده از لحاظ موضوعی باید کاملا مرتبط با محتوای مقاله باشند.
5-مقدمه : در واقع خواننده برای ورود به مبحث اصلی و درک اهمیت مقاله نیازمند خواندن مقدمه آن است. ویژگی های زیر در ارزیابی مقدمه مد نظر قرار می گیرد :
الف) آیا مقدمه فاقد کلمات کلیشه ای است؟
ب) آیا مطالعه مقدمه ذهن خواننده را برای مطالعه متن اصلی آماده می کند؟
ج) آیا مقدمه سلیس و روان بوده و خواننده را به مطالعه ادامه مطلب تشویق می کند؟
د) آیا حجم مقدمه متناسب با حجم سایر قسمتهای مقاله است؟
6-بیان مسأله : در این قسمت تبیین دقیق و گویای انگیزه اصلی نگارش مقاله و اجرای طرح پژوهشی مورد نظر می باشد. ویژگی های مورد ارزیابی :
الف) آیا مسأله اصلی به روشنی بیان شده و برای خواننده راضی کننده است؟
ب) آیا مسأله مطرح شده ارتباطی با سایر مسائل در حوزه مورد نظر دارد ؟
ج) آیا مسأله مطرح شده از اهمیت لازم برخوردار است؟
د) آیا در بیان مسأله به عنصر ایجاز و خلاصه گویی توجه شده است؟
7-بیان هدف / اهداف پژوهش
هدف مقاله لازم است :
الف) به روشنی توصیف و بیان شود.
ب) متناسب با بیان مسأله باشد.
ج) واقع بینانه باشد.
د) خواننده بتواند به راحتی هدف را در متن مقاله بیابد.
ه) در پایان مقاله مؤلف به اهداف مورد نظر دست یابد.
8-سؤالات / فرضیه های پژوهش
سؤالات لازم است به روشنی در مقاله ذکر شوند و متناسب با هدف و مسأله مورد بررسی باشند. فرضیه ها نیز باید روشن و گویا و آزمون پذیر بوده و براساس شیوه های صحیح فرضیه نویسی تنظیم شوند.
9-پیشینه پژوهش
دلایل متعددی برای اشاره به پیشینه پژوهش وجود دارد که از آن جمله می توان به این موارد اشاره کرد :
نشان دادن پیوند پژوهش حاضر با پژوهش های قبلی ، نشان دادن احاطه نویسنده / نویسندگان حوزه موضوعی مورد مطالعه ، رهنمون ساختن خواننده به مطالعه منابع بیشتر و به تصویر کشیدن رویکرد های حاکم بر حوزه موضوعی مورد نظر و ترسیم ارتباط آنها با رویکرد مقاله (پریرخ و فتاحی ،1384). بهترین روش در مرور نوشتارها برای مقالات علمی روش تحلیل و گزیده است چون در این روش ضمن رعایت اختصار ، خود نویسنده نیز می تواند روند حاکم بر حوزه موضوعی را تحلیل کند.
10-معرفی پروژه تحقیقاتی
برای این کار لازم است :
الف) مؤلف خصوصیات متمایز کننده تحقیق حاضر با موارد مشابه را بیان کند.
ب) اطلاعات لازم درباره سابقه پروژه تحقیقاتی و مراحل اجرای آن ذکر شود.
ج) لازم است حجم این بخش با سایر قسمت ها تناسب داشته باشد.
د) مشخصات کسانی که در پروژه تحقیقاتی نقش داشته اند به اختصار ذکر شوند.
11-شرح رویکرد و روش شناسی مورد استفاده در مقاله
برای این کار لازم است :
الف) روش مورد استفاده به وضوح توصیف و دلایل انتخاب آن بیان شود.
ب) سازگاری روش مورد استفاده با اهداف پژوهش بیان شود.
ج) شواهد انتخاب این روش از سوی سایر پژوهش گران و دلایل عدم استقاده از روش های دیگر بیان شود.
12-ابزار گردآوری و تحلیل داده ها
در این مورد لازم است :
الف) ابزار گردآوری داده ها و روش تحلیل آنها به وضوح معرفی شود . به میزان روایی و پایایی آنها اشاره شود.
ب) محاسن و معایب ابزار مورد استفاده و نمونه هایی از کاربرد آنها در سایر تحقیقات ذکر گردد.
13-توصیف ویژگی های جامعه پژوهش و مشخصات نمونه
در این مورد لازم است خصوصیات جامعه و دلایل انتخاب آن و ارتباط آن با هدف مقاله ذکر شود. دیگر آنکه روش نمونه گیری و دلایل انتخاب آن بیان شود. نکته دیگر آن است که باید روش نمونه گیری با روش شناسی تحقیق هماهنگی داشته و خصوصیات نمونه مورد نظر به جامعه انتخابی قابل تعمیم باشد.
14-بیان محدوده و محدودیت های پژوهش
لازمه هر طرح پژوهشی آن است که محقق دامنه کار را محدود کند تا هم طرح انجام پذیر باشد و هم کار پژوهشگر توأم با نظم منطقی گردد. از طرف دیگر محدودیت های دیگری از جمله محدودیت های محیطی وجود دارد که خارج از کنترل پژوهشگر است که در این مورد پژوهشگر سعی می کند با انتخاب روش مناسب این محدودیت ها را به حداقل برساند.
15-ارائه یافته ها
در این بخش پژوهشگر یافته ها و نتایج پژوهش را به وضوح توصیف کرده و سپس آنها را تجزیه و تحلیل می کند. در این قسمت درج نمودارها و جداول به روشنی مطالب کمک فراوانی می کنند و از همه مهمتر آنکه یافته های مقاله باید در جهت تأمین اهداف اولیه مقاله باشد.
16-بحث و نتیجه گیری
این دو بخش ممکن است به طور جداگانه و یا همراه با هم بیایند. در این بخش پژوهشگر به پاسخ سؤالات تحقیق و نتیجه گیری نهایی خود از تحقیق می پردازد. در آخر نتایج مقاله حاظر با نتایج نوشتارهای قبلی که در پیشینه ذکر شده مقایسه می گردند.
17-پیشنهادات
لازم است هر مقاله علمی با پیشنهادات کاربردی مفید و ایده های تازه برای سایر پژوهشگران به پایان برسد.
18-تقدیر و تشکر
معمولا در پایان مقالات علمی به نام افراد یا سازمانهایی که به نحوی در اجرای پژوهش گزارش شده نقش داشته اند ، اشاره می شود.(فتوحی ، 1385،ص 138). البته برای ذکر نام افراد مثلا نام مصاحبه شوندگان لازم است قبلا از آنها اجازه بگیریم.
19-منابع مورد استفاده و ذکر منابعی برای مطالعه بیشتر
تمام منابعی که به نحوی در مقاله استفاده شده اند ، باید با ذکر مشخصات کتاب شناختی و براساس شیوه نامه مجله مورد نظر در این بخش ذکر شوند.
20- پیوست ها
ویژگی های پیوست مناسب چیست ؟
مورد نیاز خواننده بوده و متناسب با محتوای مقاله باشند. به عبارت دیگر با ارائه اطلاعات تکمیلی بر جامعیت و گویایی مقاله افزوده و به درک بهتر خواننده از مقاله کمک می کنند.
منبع : برگرفته از مقاله ای باعنوان" صد ویژگی یک مقاله علمی- پژوهشی خوب " نوشته دکتر یزدان منصوریان عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت معلم .
برای مشاهده نمونه مقاله علمی پژوهشی عنوان زیر را کلیک کنید :
تحلیل کیفی مقایسه ای روابط بین زوجین از نگاه مادران دارای فرزند معلول و مادران دارای فرزند سالم
نویسندگان : دکتر سمیه کاظمیان ، نیره آزادی نقش
