انواع افسردگی 

 اختلال افسردگی عمده 

برای تشخیص اختلال افسردگی عمده ،حضور حداقل پنج نشانه از نشانه های زیر در طول یک دوره دو هفته ای که حداقل یکی از معیارها نشانه 1 یا 2 باشد ، لازم است:

1) فرد بیشتر روز و تقریبا هر روز خلق افسرده دارد. این موضوع را خودش اظهار می کند ( احساس می کند غمگین ، تهی و خالی ، یا ناامید است ) یا دیگران می بینند ( دایم گریه می کند ، در شرف گریه کردن است ، یا چشمهایش همیشه پر اشک هستند ). در مورد کودکان این حالت ممکن است به صورت زودرنجی ، زود خشمی و خلق تحریک پذیر نشان داده شود.

2) فرد بیشتر طول روز و تقریبا هر روز به تقریبا تمام فعالیت ها به شدت بی علاقه است ( این موضوع را خود او می گوید یا دیگران مشاهده می کنند).

3) تغییر در اشتها و لاغر یا چاق شدن چشمگیر به گونه ای که فرد در عرض یک ماه بیش از 5% وزن خود را از دست بدهد یا بیش از 5% به وزنش اضافه شود. در مورد کودکان ممکن است اضافه وزنی را که از مرحله رشدی آنها انتظار می رود نشان ندهند.

4) بی خوابی یا پر خوابی تقریبا در همه روزها

5)کم تحرکی روانی-حرکتی یا پر تحرکی روانی-حرکتی

6) تقریبا هر روز احساس می کند بی حال و بی رمق است یا انرژی از دست داده است.

7) تقریبا هر روز احساس می کند بی ارزش است یا بی دلیل احساس گناه یا عذاب وجدان شدید می کند ( این احساس گناه علاوه بر احساس گناه به خاطر بیماربودن است).

8) تقریبا هر روز توانایی فکر کردن یا تمرکز حواس ضعیف است، یا نمی تواند تصمیم بگیرد و یا قاطع باشد ( بنا به گفته خود فرد یا اظهار دیگران ).

9) به طور دایم به مرگ فکر می کند( این فکر به ترس از مرگ محدود نمی شود )،به طور دایم به خودکشی فکر می کند بدون آنکه برنامه مشخصی برای آن داشته باشد، یا اقدام به خودکشی می کند یا برنامه مشخصی برای خودکشی دارد.

سایر معیارهای لازم برای تشخیص بیماری:

• سمپتوم ها (نشانه ها) باعث می شوند فرد به رنج یا نابسامانی شدید در عملکرد تحصیلی ،شغلی ، اجتماعی ، یا سایر جنبه های مهم زندگی دچار شود.
• علت این دوره افسردگی را نتوان به اثر فیزیولوژیک و مستقیم یک ماده یا یک عارضه پزشکی دیگر نسبت داد.
• لازم است روانشناس یا روانپزشک از قضاوت بالینی خود بر اساس سابقه فرد و هنجارهای فرهنگی برای ابراز رنج به هنگام فقدان ، استفاده کند.
• سایر اختلالات مثل اختلال اسکیزو افکتیو ، اسکیزوفرنی ، اختلال اسکیزوفرنی فرم ، اختلال دیلوژنال ، یا سایر اختلالات سایکوتیک مشخص یا نا مشخص دلیل بهتری برای دوره افسردگی فرد نباشند.
• فرد هرگز یک دوره مانیک یا هیپومانیک را تجربه نکرده باشد. ولی اگر دوره های مانی -مانند، مخلوط-مانند،هیپومانی-مانند به علت مصرف بعضی مواد یا نوعی روان درمانی ، یا به علت تأثیر فیزیولوژیک و مستقیم یک عارضه پزشکی به وجود آمده باشند ، این استثنا کاربرد ندارد.

مشخص کردن دقیق اسپسیفایرها( نشانه های توصیفی اضافی) در صورت لزوم :

•  شدت بر اساس تعداد نشانه ها و میزان رنج و نابسامانی عملکرد فرد تعیین می شود:

خفیف ، متوسط ، شدید

•  بهبودی:

بهبودی جزئی ، بهبودی کامل

• با دیسترس اضطرابی 
• با ویژگی های مخلوط 
• با ویژگی های ملانکولیک ( مالیخولیایی)
• با ویژگی های آتیپیکال (غیر معمولی)
• با ویژگی های سایکوتیک
• با کاتاتونیا
• با آغاز پریپارتوم
• با الگوی فصلی

نکته : در مبحث اختلالات خلقی وبلاگ ،در مورد اسپسیفایرها توضیحات بیشتری ارائه شده است .

 اختلال افسردگی دایم 

بیماران مبتلا اختلال افسردگی دائم به طور مزمن افسرده هستند. ویژگی اصلی اختلال افسردگی دایم مود افسرده است که اکثر ساعات روز و اکثر روزها ، به مدت حداقل دو سال روی می دهد( حداقل یک سال برای کودکان و نوجوانان). این یک اختلال جدید در DSM-5 است که از ترکیب دو اختلال قدیمی ، اختلال افسردگی عمده مزمن و اختلال دیستیمیک شکل گرفته است. قبل از اختلال افسردگی دایم ممکن استاختلال افسردگی عمده روی دهد و در طول اختلال افسردگی دایم ، ممکن است اپیزودها( دوره ها)ی افسردگی عمده روی دهند.

double depression : افرادی که به مدت دو سال علائمشان با معیارهای افسردگی عمده مطابقت دارند ، می توان هم مبتلا به افسردگی دایم و هم مبتلا به اختلال افسردگی عمده اعلام کرد.

افراد مبتلا به اختلال افسردگی دائم تقریبا همیشه غمگین هستند. آنها به مدت چند سال ، بسیاری از نشانههایی را که در دورههای افسردگی عمده یافت می شوند دارند، از جمله خلق پایین(افسرده)، احساس خستگی مفرط ، ناامیدی، دشواری در تمرکز حواس و تصمیم گیری ، مشکلاتی در اشتها و خواب، و عزت نفس پایین . اما احساس گناه بی مورد و فکر کردن به مرگ ، و یا افکار انتحاری وجود ندارند. اکثر این افراد ممکن است یک بیماری داشته باشند که مداوم اما نسبتا خفیف است. تفاوت افسردگی عمده با افسردگی دایم در تعداد علائم و همچنین مزمنیت آنهاست.

علاوه بر اسپسیفایرهایی که در مبحث اختلال افسردگی عمده به آنها اشاره شد و در صورت وجود بایستی دقیقا مشخص شوند، در اختلال افسردگی دایم ، اسپسیفایرهای  زیر نیز بایستی قید شوند:

 آغاز زودهنگام ( قبل از 21 سالگی )

 آغاز دیر هنگام ( بعد از 21 سالگی )

به همراه سندروم دیستیمیک خالص: در حداقل دو سال گذشته ، همه معیارهای لازم برای یک اپیزود افسردگی عمده برآورده نشده اند.

به همراه اپیزود افسردگی عمده دایم : در سرتاسر دو سال گذشته ، همه معیارهای لازم برای یک اپیزود افسردگی عمده برآورد شده اند.

به همراه اپیزودهای افسردگی عمده متناوب ، با اپیزود کنونی: در حال حاضر همه معیارهای لازم برای یک اپیزود افسردگی دایم برآورد شده اند، اما در حداقل دو سال گذشته ، دوره های حداقل 8 هفته ای وجود داشته اند که در انها سمپتوم های فرد زیر سطح آستانه لازم برای یک اپیزود افسردگی عمده تمام عیار قرار داشتند.

به همراه اپیزودهای افسردگی عمده متناوب ، بدون اپیزود کنونی : در حال حاضر ، فرد همه معیارهای لازم برای یک اپیزود افسردگی عمده را ندارد ، اما در حداقل دو سال گذشته ، حداقل یک اپیزود افسردگی عمده وجود داشته است.

 اختلال عاطفی فصلی (SAD)

اختلال عاطفی فصلی سمپتومی است که در طول زمستان پیش می آید ، در بهار یا تابستان سال بعد بهبود می یابد و از این رو به آن افسردگی زمستانی هم گفته می شود. علائم اصلی آن عبارتند از غمگینی ، بی رمقی ، پر خوابی ، اشتها و هوس شدید به هیدرات های کربن ، پرخوری و افزایش وزن . بر اساس شواهد علت ابتلای بعضی افراد به افسردگی فصلی احتمالا این است که دوره های طولانی تاریکی در زمستان ترشح هورمون ملاتونین را افزایش می دهد و افزایش ترشح این هورمون باعث کند شدن این افراد و در نتیجه احساس خواب آلودگی و بی رمقی می شود. 

برای درمان این اختلال می توان از نوردرمانی استفاده کرد. برای این منظور افراد را چند روز در هفته و هر بار چند ساعت ،زیر نور مصنوعی و شبیه نور خورشید قرار می دهند. 

لازم به ذکر است که در DSM-5 اسپسیفایر "الگوی فصلی "این اختلال را پوشش می دهد.

 سندروم خستگی مزمن(CFS)

در این سندروم هم افسردگی و نوسانات خلقی، و هم سمپتوم های فیزیکی مثل خستگی شدید، درد عضلات ، درد سینه ، سردرد، حساسیت به نور و صدا دیده می شود. علت CFS ( سندروم خستگی مزمن) هنوز شناسایی نشده است ، هرچند بعضی نظریه ها معتقدند عوامل ویروسی یا ایمونولوژیک و عوامل استرس زای محیطی مثل آلودگی هوا یا ارگانوفسفات ها، در آن دخالت دارند. رسیدگی به عوامل روانی در CFS می تواند در درمان موفقیت آمیز این سندروم نقش مهمی داشته باشد.

 اختلال دیسفوریای پیش از قاعدگی (PMDD)

در مورد زنانی به کار می رود که در هفت روز قبل از آغاز قاعدگی سمپتوم های روانشناختی قابل ملاحظه ای را تجربه می کنند( و در عرض چند روز بعد از شروع علائم ، از شدت آنها کاسته می شود و نهایتا از بین می روند).

دیسفوریا : ملال ، اندوه ، افسردگی

برای تشخیص این اختلال وجود حداقل پنج نشانه از نشانه های زیر لازم است که بایستی حداقل یک نشانه، از موارد1 تا 4 باشد :

1) عدم ثبات هیجانی (عاطفی) شدید برای مثال احساس غم ناگهانی یا جمع شدن اشک در چشم و یا گریه کردن ، یا افزایش حساسیت به بی محبتی یا تحویل گرفته نشدن از سوی دیگران

2) تحریک پذیری یا خشم شدید یا افزایش کشمکش های میان فردی و رفتار تند با دیگران

3) خلق افسرده قابل توجه، احساس ناامیدی ،و افکار خود تحقیری

4) اضطراب ، تنش ، و یا احساس عصبی بودن یا تحت فشار قرار داشتن ، و بی قراری کردن

5) کاهش علاقه به فعالیت های عادی ( مثل مدرسه ، شغل ، دوستان ، و سرگرمی ها)

6) دشواری در تمرکز حواس( البته این موضوع را خودش حس می کند و ممکن است دیگران متوجه آن نباشند)

7) بی رمقی یا عدم شوق ، احساس خستگی یا عدم انرژی به میزان قابل توجه

8) تغییر قابل توجه در اشتها( پرخوری یا هوس شدید برای بعضی خوراکی های خاص

9) پر خوابی یا بی خوابی

10) احساس کلافگی یا از دست دادن کنترل

11) علائم فیزیکی مثل دردناک شدن یا متورم شدن پستان ها ، درد مفاصل یا عضلات ، احساس بادکردگی بدن یا افزایش وزن

 

نکات مهم:

• علائم بایستی در اکثر قاعدگی های ماهانه در یک سال گذشته حضور داشته باشند.
• علائم با رنج شدید بالینی یا اجتناب از فعالیت های اجتماعی، کاهش کارایی و بازده در شغل ، تحصیل ( مدرسه یا دانشگاه) ، و یا خانه مرتبط هستند.
• علائم قابل نسبت دادن به تاثیرات فیزیولوژیک یک ماده سوء مصرفی ، داروی تجویزی ، یا یک عارضه پزشکی دیگر نیستند.
• علائم 1 تا 4 بایستی توسط رتبه بندی های روزانه پروسپکتیو در طول حداقل دو دوره قاعدگی که علائم حضور دارند، تایید شوند.

پروسپکتیو به این موضوع اشاره دارد که درمانجویان شدت سمپتوم های جسمی و روانی و روند بروز آنها ( زمان و ترتیب بروز علائم ) را درجه بندی و یادداشت می کنند و در ملاقات بعدی با پزشک یا روانشناس ، این علائم ارزیابی خواهند شد.

 اختلال نامنظمی خلقی اخلال گرانه (DMDD)

ویژگی اصلی عبارت است از تحریک پذیری دایمی و شدید که به دو شیوه نشان داده می شود:

1) انفجارهای خشم به دفعات که معمولا در واکنش به ناکامی روی می دهندو می توانند کلامی یا رفتاری باشند. این انفجارهای خشم باید حداقل سه بار در هفته روی دهند و به مدت حداقل یک سال ادامه داشته باشند و در حداقل دو محیط از سه محیط مطرح شده ( خانه ، مدرسه ، جمع دوستان ) حضور داشته باشند. و نباید با سن کودک مطابقت داشته باشند.

2) در فاصله انفجارهای شدید خشم، فرد به طور دایم تحریک پذیر یا عصبانی است، و این حالت اکثر ساعات روز، تقریبا هر روز وجود دارد و اطرافیان کودک به آسانی متوجه آن می شوند.

نکته : قبل از 6 سالگی و بعد از 18 سالگی نباید برای اولین بار این اختلال برای فرد تشخیص داده شود. بر اساس سوابق فرد یا مشاهده از سوی دیگران ، شروع علائم قبل از 10 سالگی است.

نکته : قرار دادن اختلال نامنظمی خلقی اخلال گرانه(DMDD) در طبقه اختلالات افسردگی سه علت دارد:

• سمپتوم های خلقی در این اختلال بارز هستند.
• بسیاری از کودکان مبتلا به آن بعدها به اختلالات افسردگی و اختلالات اضطرابی مبتلا می گردند.
• کودکان مبتلا به تحریک پذیری مزمن از کودکان مبتلا به اختلال دو قطبی کلاسیک، تفکیک می شوند.

 

 

منبع : آسیب شناسی روانی بر اساس dsm5 تالیف دکتر مهدی گنجی